જજના કામને પણ ‘જજ’ કરવાનું સૂચન !

ન્યાયપાલિકાની કાર્યવાહીમાં વિલંબ થતો હોવાની ચર્ચા દેશમાં સમયાંતરે છતાં સાતત્યપૂર્ણ રીતે થતી આવે છે. સુપ્રીમ કોર્ટના બે જજે આ મુદ્દે એક મહત્વનું નિરીક્ષણ અને સૂચન કર્યું છે. તેમણે જે કહ્યું તેનો સાર એવો છે કે જો સુનાવણી પછી પણ હાઈ કોર્ટમાં નિર્ણય-ચુકાદો આવતા બહુ વાર લાગતી હોય તો હવે કેટલાક ન્યાયાધીશોના કામનું પણ મૂલ્યાંકન- ઓડિટ થવું જોઈએ. સુપ્રીમ કોર્ટના જસ્ટિસ સૂર્યકાંત અને જસ્ટિસ એન.કે. સિંઘની બેન્ચે ઝારખંડના ચાર વ્યક્તિઓની અરજીની સુનાવણી કરતાં આ વાત કરી હતી. થોડા સમય પૂર્વે રાજ્યપાલો દ્વારા ખરડા ઉપર નિર્ણયમાં વિલંબ થતો હોવાનો મુદ્દો રાજ્યસભા સુધી ગાજ્યો હતો. ઉપરાષ્ટ્રપતિ જગદીપ ધનખડ સહિતના નેતાઓએ કોર્ટના અધિકાર ક્ષેત્રની સીમાઓ માટે આકરું વલણ દાખવ્યું હતું. હવે સર્વોચ્ચ અદાલતના જજે હાઈ કોર્ટના ન્યાયમૂર્તિઓ વિશે પણ આ વાત કરી છે. જસ્ટિસ સૂર્યકાંત અને જસ્ટિસ એન.કે. સિંહની બેન્ચે કહ્યું કે ઘણા જજ પરિશ્રમ કરે છે પરંતુ કેટલાક બિનજરૂરી બ્રેક લે છે. કોફી બ્રેક, લંચબ્રેકમાં સમય જાય છે. બપોરના ભોજનના સમય સુધી તેઓ સળંગ કાર્યવાહી કેમ નથી ચલાવતા? હાઈકોર્ટના જજ માટે અમને ઘણી ફરિયાદો મળે છે. આ મુદ્દાને ગંભીરતાથી લેવાની જરૂર છે. આપણે કેવું કામ કરીએ છીએ, આપણો ન્યાયિક આઉટપુટ શું છે તેનું મૂલ્યાંકન જરૂરી છે. હવે સમય આવી ગયો છે કે પરફોર્મન્સ ઓડિટ થાય.

ઝારખંડના આજીવન કારાવાસની સજા ભોગવી રહેલા ચાર વ્યક્તિએ સર્વોચ્ચ અદાલતમાં કરેલી અરજીમાં કહ્યું હતું કે તેઓ પોતે અનુસૂચિત જનજાતિ અને અન્ય પછાત વર્ગમાંથી આવે છે. તેમની અપીલો ઉપર સુનાવણી પૂર્ણ થઈ ગયા બાદ પણ હાઈ કોર્ટે ત્રણ વર્ષથી ચુકાદો પડતર રાખ્યો છે. સર્વોચ્ચ અદાલતે કહ્યું કે ન્યાય પ્રક્રિયામાં લોકોનો વિશ્વાસ યથાવત્ રહે, વધે તે માટે હવે અનિવાર્ય દિશા નિર્દેશોની જરૂર છે. આરોપીઓને કે દોષીઓને એવું ન લાગવું જોઈએ તે તેમને ન્યાય મળવાની ખાતરી નથી. આ પ્રકારની અરજીઓ વારંવાર આવવી જોઈએ નહીં. જો કે 5મી મેએ થયેલી સુનાવણી પછી સર્વોચ્ચ અદાલતને એવું કહેવાયું હતું કે આ કિસ્સામાં ચુકાદો અપાઈ ગયો છે.

ન્યાયપાલિકાની કાર્યપ્રણાલિ માટે સર્વોચ્ચ અદાલત પણ અત્યંત ગંભીર વલણ દર્શાવી રહી છે તે સારો સંકેત છે. દેશના વિવિધ રાજ્યોની અદાલતમાં પડતર કેસોની સંખ્યા ઘટે તેની દિશામાં આ એક મક્કમ પગલું છે. કોર્ટે 31 જાન્યુઆરી 2025 પૂર્વેના ક્યા કેઈસમાં સુનાવણી બાકી છે તેની વિગતો પણ મગાવી હતી. સ્પષ્ટ નિર્ણય અને ત્વરિત અમલ આ બાબતે થાય તે સૌના હિતમાં છે.